Omdat we dit jaar wat te vieren hadden brachten we de week van de herfstvakantie met kinderen en kleinkinderen door in België. Nauwkeuriger beschreven gold het bezoek het dorp Sourbrodt dat een kleine 30 kilometer oostelijk van Malmedy ligt, grenzend aan het natuurgebied Hautes Fagnes (de Hoge Vennen).
We hadden daar een groot huis gehuurd dat over een ruim bemeten binnenzwembad en een filmzaaltje beschikte en verder was voorzien van al die andere zaken die zo’n vakantieweekje veraangenamen. Mede daardoor werden het zeven heerlijke dagen die omvlogen met allerlei activiteiten waaronder natuurlijk ook bezoeken aan plaatsjes in de omgeving en wandelingen rondom het dorp waar we verbleven.
Sourbrodt is maar een klein dorp dat deel uitmaakt van de gemeente Waimes. Dit deel van België heet een Duitstalige minderheid te bezitten maar wij konden er op veel plaatsen met zowel Frans als Nederlands(Vlaams) en Duits terecht.
In z’n geschiedenis heeft het met overheersers uit diverse delen van Europa te maken gehad. De vorsten van Beieren zwaaiden er ooit de scepter. In 1795 werd het door het Frankrijk van Napoleon geannexeerd tot het in 1815 door het congres van Wenen aan de koning van Pruisen werd toegewezen.
Dat heeft bijna 100 jaar geduurd, tot 1919. Het hele gebied werd bij de vrede van Versailles toegewezen aan België maar niet voor lang. Ook niet helemaal naar de zin van de meeste bewoners in de streek maar daar pleegt men in dergelijke geen rekening mee te houden.
De Duitsers lijfden het gebied na hun overwinning in 1940 onmiddellijk weer in bij Duitsland, een actie die door een groot deel van de bevolking enthousiast werd verwelkomd. Het had echter grote gevolgen. Het jeugdige deel van de mannelijke bevolking werd namelijk direct opgeroepen voor het Duitse leger. Van de 8700 bij de Wehrmacht ingelijfde jonge mannen sneuvelden er 3200 aan het front. De monumenten ter herdenking van de gevallenen in de 1^e en 2^e wereldoorlog laten in deze streek daardoor lange lijsten met de namen van de inwoners van deze streek zien.
In 1944 worden er gedurende het Ardennenoffensief talrijke dorpen geheel of gedeeltelijk vernield.
Na afloop van de oorlog werd het gebied weer aan België toegewezen. De daar op volgende zuivering die werd uitgevoerd door de Belgische Staat werd door de inwoners die in 1940 de hereniging met Duitsland hadden toegejuicht, als onredelijk hard ervaren en riep veel protesten op. Daardoor heeft het met allerlei processen meer dan tien jaar geduurd voor de rust in deze streek weer terugkwam.
Dit gebied wordt ook wel de Duitse Eifel wordt genoemd.
Zoals ik al schreef behoort Sourbrodt tot de gemeente Waimes. Dat is geen grote plaats maar bezit wel een duidelijk centrum waarin wat winkels, restaurants, een kerk en een gemeentehuis.
Dat laatste ontbreekt in Sourbrodt. De plaats ligt verspreid over een betrekkelijk groot gebied met een kleine kern bij de kerk en een bij het station.
De inwoners verdienen hun boterham met een beetje landbouw en het werk in een paar bedrijven waar hout wordt gezaagd. De oudere huizen zijn opgetrokken uit natuursteen, voor nieuwe woningen wordt baksteen toegepast. Er worden veel vakantiewoningen aangeboden en het is een prima streek om te wandelen. Een prachtig landschap met afwisselend bospercelen en mooie vergezichten is dan je beloning maar er is meer. De Roer ontspringt bijvoorbeeld in dit gebied.
De oorlog heeft ook hier z’n onvermijdelijke sporen achtergelaten. Tijdens een wandeling passeerden we de plaats waar in 1943 een geallieerd vliegtuig is neergestort. Een gedenksteen en de propeller op een voetstuk herinneren aan die gebeurtenis.
Niet ver van die plaats wordt met een houten dubbelkruis en een aantal tekstborden onder een afdak herinnerd aan een kamp voor Russische krijgsgevangenen dat op die plaats lag. Die arriveerden in maart 1943, ongetwijfeld met het spoor waarover straks meer, in Sourbrodt waarna ze naar het barakkenkamp buiten de plaats moesten lopen.
Veel is er over dat kamp niet bekend, de gevangenen werden ingezet bij het bosbeheer in deze streek. Bekend is overigens dat de Duitsers de conventies van Geneve over de behandeling van krijgsgevangenen wat Russen betreft aan hun laars lapten. Volgens de verstrekte informatie op de infoborden verkeerden deze gevangenen dank zij de hulp van bewoners uit omringende dorpen in een redelijke gezondheidstoestand. De dertig graven met cyrillische inscripties in het dorp Nidrum wijzen daar echter niet echt op.
Die Russen hebben de bevrijding in België niet meegemaakt. In september 1944 werden ze met onbekende bestemming weggevoerd.
Bijna aan het einde van de wandeling waarin we dit zagen passeerden we een spoorbaan. Het bleek de zogenaamde Vennbahn te zijn die meer dan 100 jaar geleden werd aangelegd om het industriegebied van Aken via Monschau, Sourbrodt, St. Vith en Prüm met Luxemburg te verbinden.
Als gevolg van de vernielingen tijdens de tweede wereldoorlog (ondermeer tijdens het Ardennenoffensief in 1944) is de lijn na 1945 nooit meer volledig hersteld. Delen zijn echter nog tientallen jaren voor zowel personen vervoer als het vervoer van hout en militaire goederen gebruikt.
In Sourbrodt heeft de trein al weer meer dan tien jaar geleden voor de laatste keer gereden. Het vervallen seinhuis herinnert echter nog steeds aan de gloriejaren van deze spoorlijn en er was meer. Een station dat zo uit een Fallercatalogus voor modelspoorbanen weggelopen lijkt te zijn, in een gevorderde staat van restauratie met de bedoeling om het in gebruik te nemen als appartementengebouw.
Met enige fantasie zou je dit stukje Sourbrodt het centrum van de plaats kunnen noemen. Er staat een hotel met een merkwaardig gevormd torentje en een oud gebouw waarin een bank zetelt. Een slager die Nederlands spreekt althans verstaat, een kroeg en een paar winkels. Gezelligheid om dat omstreden woord maar eens te gebruiken ontbreekt echter. Wellicht geeft het verleden van deze streek ook geen aanleiding tot gezelligheid hoewel ik via Google geen informatie kon vinden over eventuele duistere gebeurtenissen die in Sourbrodt plaatsvonden. Of was er misschien toch een kleintje dat aan de aandacht ontsnapt was?
Het huis waar wij verbleven bleek namelijk een eerbiedwaardige leeftijd te bezitten en kon bogen op een boeiende historie als plaatselijk hotel met een bijbehorend feestzaaltje voor de bruiloften, partijen en voorstellingen van de plaatselijke toneelvereniging.
Zou het in de oorlog onderdak hebben verleend aan Duitse officieren? Vast wel, zeker met die spoorbaan in de buurt en dat kamp voor Russische krijgsgevangenen.
Maar er was meer vertelde een van de schoonmakers na afloop van ons verblijf aan m’n schoondochter. Er zouden hier kopstukken uit das Reich hebben overnacht. En een daarvan was de baas persoonlijk. Adolf Hitler.
In welke kamer wist ie niet maar in een flits begreep ik dat er maar een kamer voor de Führer in aanmerking kwam. De kamer waarin m’n echtgenote en ik een week hadden doorgebracht.
Ik was blij dat ik dat pas bij ons vertrek te horen kreeg want of ik in dat geval ook zo heerlijk had geslapen betwijfel ik.
Het geheim van Sourbrodt. Ongelooflijk. Maar om jullie gerust te stellen, die bezoekers uit de veertiger jaren van de vorige eeuw hebben geen sporen achtergelaten. Het gebouw is van binnen volledig verbouwd, wordt tegenwoordig verhuurd aan groepen tot maximaal 16 personen en wij hebben er genoten. Geheim of niet.

4 november 2010
erJeetje