De herdenking van de Februaristaking
74 Jaar geleden vond de Februaristaking plaats. Om precies te zijn op 25 februari 1941.
Het verhaal over deze staking is al een eindeloos aantal malen verteld. Hoe duizenden mensen uit Amsterdam en omgeving hun werk neerlegden uit protest tegen de anti-joodse acties van de WA en de daarop volgende strafexpedities van de Grüne Polizei  tegen de joodse bevolking in Amsterdam.
De verontwaardiging die dit opriep leidde uiteindelijk tot een proteststaking die zich als een lopend vuur over de hele stad uitbreidde. Beginnend bij de tram gingen bedrijven, gemeentekantoren en winkels dicht.

Wat voor dag was het die 25^e februari? Wat hield de mensen bezig? Wat stond daarover in de krant? Regende het, zaten we nog midden in een vorstperiode?
Dat kijken we na in de krant dacht ik maar vreemd genoeg ontbrak de weersverwachting in die dagen. Mogelijk in opdracht van de bezetters.
Maar het zal vast wel bijgehouden zijn door het KNMI was m’n reactie daarop en dat bleek inderdaad het geval. Bij een zwakke wind uit westelijke richting vroor het ’s nachts een graadje, overdag liep de temperatuur op tot maximaal 3.7 graden. Het was de gehele dag droog en de zon scheen 2,6 uur.

Dinsdag 25 februari 1941. Geen weersverwachting dus, wat hadden de kranten dan wel te vertellen? Met grote koppen op de voorpagina openden ze allemaal met de redevoering die de Führer in München uitsprak bij de herdenking van de oprichting van de NSDAP.
Van het oorlogstoneel waren er berichtjes over de vliegeraanvallen op Hull en Londen en het tot zinken brengen van 7 koopvaardijschepen door de Kriegsmarine.
Mussolini had ook een redevoering gehouden en zijn vaste wil tot een grondige afrekening met Engeland uitgesproken.
Maar op de beurspagina had Wall Street de voorgaande dag ‘vast’ afgesloten en de beurs mocht een sterke stijging van de bankdeposito’s begroeten.
Voor de Nederlandse arbeiders in Duitsland was een reizende bibliotheek opgericht.
Ajax had het voorgaande weekend met 9-1 van Xerxes gewonnen en PSV en VSV waren in hun afdeling bijna kampioen.
Gefietst werd er ook. In de zesdaagse van Antwerpen stond het koppel Schulte-Boeijen aan kop. Luc van Dam versloeg boksend een Belgische tegenstander.
Werd er dan niets verteld over mogelijke acties van het verzet of over de maatregelen tegen de Joodse bevolking? Met uitzondering van de aankondiging van een groot proces tegen een organisatie die zich tot doel had gesteld om sabotage en terreurdaden tegen de Duitse weermacht te plegen ontbrak daarover ook maar de kleinste mededeling.

Ik was nieuwsgierig wat er over de staking werd bericht in de krant van woensdag 26 februari. Resultaat nul berichten over de gebeurtenissen in Amsterdam. We weten nu dat het een gevolg was van een publicatieverbod door de bezetter.
Ging de staking op die woensdag verder? Dat was wel de bedoeling. Hij was bezig om zich uit te breiden naar de Zaanstreek, Haarlem, Hilversum maar werd toen door de Duitsers, die de eerste dag min of meer door de gebeurtenissen waren overvallen, met veel vertoon van macht en daarbij behorend geweld de kop ingedrukt.
Pas op donderdag 27 februari verscheen in alle kranten een uitgebreid bericht van het ANP over de incidenten in Amsterdam en een bekendmaking van de generaal der vliegers Christiansen dat hij voor de provincie Noord Holland de uitvoerende macht op zich had genomen. Ik voeg ze toe bij de foto’s.
De Duitsers lieten het daar niet bij. Amsterdam werd veroordeeld tot betaling van 15 miljoen gulden aan de bezetter als boetedoening. Zeven leiders van de staking werden opgepakt en gefusilleerd. Een aantal gemeenteambtenaren werd ontslagen, vanwege ‘onverantwoordelijk gedrag’ (deelname aan de staking) en de burgemeester werd vervangen.

De Februaristaking wordt nog jaarlijks herdacht, sinds 1953 met een defilé langs de Dokwerker op het Jonas Daniël Meijerplein.
Hoog tijd om daar een keertje acte de présence te geven vonden we en dat deden we dus
De dag was net zo begonnen als 74 jaar geleden. ’s Nachts had het een graad of wat gevroren maar ’s ochtends liep de temperatuur onder invloed van de zon snel op. Prima weer voor een herdenking maar een snel naderbij komende storing uit het westen (voor het verhaal zou het mooier zijn geweest als hij van de tegenoverliggende zijde was gekomen maar goden, ook die van het weer, houden daar nu eenmaal geen rekening mee) liet vanaf een uur of twaalf de meegebrachte neerslag vallen.
Dat duurt wel een uurtje had ik op de buienradar gezien maar tegen een uur of drie waagden we het er toch maar op.
In het centrum was het druk. Alsof werkend Nederland opnieuw de arbeid had neergelegd. Dit keer echter om even uit te rusten met een korte voorjaarsvakantie. Moet kunnen vond ik en wij wandelden richting Waterlooplein. Bij het monument dat herinnert aan het verzet van de Joodse Amsterdammers waren al bloemen neergelegd. Maar we moesten naar het Jonas Daniël Meijerplein. Vernoemd naar de eerste Joodse advocaat (780-1834) in Nederland werd op die plaats in 1952 het beeld van de Dokwerker geplaatst als symbool van de staking.
Daar had zich al een flinke mensenmassa verzameld. Ik schat hun aantal op rond de duizend personen. Nabestaanden van de stakers van toen, mensen uit de politiek, vertegenwoordigers van diverse organisaties. Het programma was sober met een toespraak van burgemeester Geke Faber van Zaanstad. Rosa da Silva die Anne Frank speelt in de theatervoorstelling droeg een gedicht voor en zong een nummer uit dezelfde voorstelling. Daarna werden de kransen gelegd gevolgd door het defilé. Een stijlvolle herdenking waarbij het militaire vertoon van de 4 mei-herdenking op de Dam ontbrak.

74 Jaar geleden al. De prijs die velen voor hun initiatief betaalden was hoog. En het heeft maar weinig Joodse burgers behoed voor hun einde in de vernietigingskampen in Polen. Maar het droeg bij aan een stukje nationaal zelfvertrouwen en dat hadden we de vier erop volgende jaren hard nodig.
26-2-2015
erJeetje