Zo krijgt het verhaal over m’n belevenissen tijdens de oorlog ’40-’45 dan toch nog z’n definitieve vorm. Bijna vijfenzeventig jaar na afloop.
Voor me toont het PC-scherm op het moment dat ik dit schrijf een blanco pagina voor het laatste hoofdstuk. De afsluiting, misschien wel de verantwoording die ik me had voorgenomen te maken, maar het wil even niet lukken.
In m’n columns voorzie ik in zo’n geval wel eens door een vraaggesprekje met m’n alter ego te voeren. Iets in de geest van:
Je hebt er wel de tijd voor genomen Ruud.
Dat mag  je wel zeggen, ja.
Is het een opluchting dat je het gedaan hebt?
Mmmm, nee, geen gevoel van opluchting maar wel tevredenheid dat ik het toch een keer heb opgeschreven.
Blijkt er uit dit boekje ook iets van de impact van die vijf jaar? Op jezelf en op de wereld om je heen?
Dat denk ik niet. Of misschien ook wel. Misschien ligt het antwoord wel besloten in het feit dat ik er 75 jaar voor nodig had om het op papier te zetten. Ik denk trouwens dat ik nu weet waarmee ik dit verhaal wil afsluiten. Iets over de zin van het verzet, of de prijs die daarvoor door velen moest worden betaald, niet te hoog was.

Waarom verzet?
We hebben er in familiekring wel eens over gediscussieerd wat de zin is geweest van het verzet tegen de Duitse bezetter. Wat heeft het opgeleverd en was de prijs van die inzet niet veel te hoog? Ik doel daarbij niet alleen op de levens van de deelnemers aan het verzet. Ook willekeurige mensen zijn als gevolg van represailles van de bezetter van het leven beroofd. De deportatie van de mannelijke bevolking van Putten naar een concentratiekamp is daarvan een voorbeeld net zoals het fusilleren van mensen die voor kleine vergrepen tegen de bezetter in de gevangenis vastzaten.
We kwamen er tijdens bovengenoemde discussies niet uit. Wat zou ik zelf gedaan hebben indien ik voor die keuze was gesteld? Misschien is er wel veel te weinig verzet gepleegd. Als je achteraf leest wat de doorsnee Nederlander heeft gedaan om de Joodse bevolkingsgroep te redden mag je bij die inzet wel wat vraagtekens plaatsen.
Geen kant en klaar recept dus als afsluiting van dit verhaal; hoe te handelen voor het geval we ooit nog eens in een soortgelijke situatie komen te verkeren.
Maar misschien komt de strofe van schrijver, journalist en verzetsstrijder, tevens oprichter van het illegale Vrij Nederland, Henk van Randwijck, wel het dichtst in de buurt van een antwoord.
Ik las laatst een verminkte weergave in een artikel en geef hem daarom weer zoals hij voor eeuwig te lezen staat bij het Weteringcircuit in Amsterdam; op een muur die als afscheiding van een speelplaats met het verkeer dient.
Een volk dat voor tirannen zwicht zal meer dan lijf en goed verliezen …. dan dooft het licht.
Als afsluiting van de vraag naar de zin van het verzet zou ik geen beter antwoord weten.

Januari 2020