De concertpianist
“Spittend in het gemeentearchief kwam ik bijgaand politierapport tegen”, schreef Jos Wiersema van het Geheugen van Plan Zuid me een tijdje geleden. Hij voegde er aan toe dat ik er een bekende naam en een bekend adres in zou tegenkomen.
Het was inderdaad een verrassing. In het uit 1942 daterende rapport wordt de aanhouding beschreven van Joseph Cohen. Tevens worden het adres en het huisnummer genoemd waar ik vanaf 1943 woonde met de naam van de bewoners van de derde etage.
(meer…)
De negentiende dode
Wat ongetwijfeld al jaren bij een groep insiders bekend was werd in 2005 volledig onthuld. De wijze waarop de schepper van het gedicht “De achttien doden”, Jan Campert dus, aan z’n einde was gekomen.Gedood door medegevangenen omdat hij aan de kampleiding van het concentratiekamp Neuengamme namen van leden van de geheime kampraad van gevangenen had doorgebriefd. (meer…)
Tijdgetuigen
Leest u veel? Een van de laatste nieuwigheden op leesgebied schijnt het digitale boek te zijn. Een roman die je koopt op een schijfje of een stickje en vervolgens via een handzaam afspeelapparaat consumeert. Van een schermpje. Ik onthoud me van een oordeel, ben te veel liefhebber van een mooi stuk drukwerk in een fraaie band om dit stukje technische ontwikkeling zo maar te omarmen. Maar als het kan helpen om iets te doen aan de toenemende ontlezing heeft het mijn zegen. Voorlopig gaat er bij mij echter niets boven een echt boek. Zo zag ik verleden week toevallig een dikke pil in de leesbibliotheek liggen. Over de oorlog 1914-1918 en in een opwelling nam ik het mee. Het was geen boek dat je in een ruk uitleest, maar alleen al de overvloed aan foto’s verschafte een maximum aan informatie over de aan waanzin grenzende wijze waarop de toenmalige machthebbers dachten hun onderlinge geschillen te kunnen beslechten. Dat men na afloop nauwelijks iets geleerd had van deze mensenslachting bleek twintig jaar later toen het allemaal nog eens over werd gedaan.
Toevallig ontving ik diezelfde dag een mailtje van Sabah, Eveline, Michelle, Danielle, Warda en Hagar, leerlingen van een vijfde Havoklas, die een profielwerkstuk wilden maken over de hongerwinter. Ze hadden een aantal adressen op internet gevonden, van mensen die iets over die tijd gepubliceerd hadden. In mijn geval via de website van Zuidelijke Wandelweg en ze vroegen of ik hun vragen die in de vorm van een schriftelijk interview waren gegoten, wilde beantwoorden. Het aardige was dat ze hun verzoek aan “beste tijdgetuigen” hadden gericht. Wie zouden het immers beter kunnen weten dan de mensen die de Hongerwinter zelf hebben meegemaakt? (meer…)
The longest day, 65 jaar later
Zaterdag 6 juni is het 65 jaar geleden dat D-day plaatsvond. Voorjaar 1944 dus en de hoop op een snelle afloop van de oorlog nam even bezit van iedereen. Ik kan me nog goed herinneren dat de krant in die tijd vol stond met berichten en foto’s over de landing van de geallieerde troepen. Hoe ze een voor de Duitsers geflatteerde voorstelling van zaken gaven. Met de nadruk op het heldhaftige verzet van de Duitse Weermacht maar iedereen die een atlas bezat kon in de weken daarna zien hoe de Duitse troepen onder de geallieerde druk bezweken.
Het wordt allemaal weer een keertje herdacht, zaterdag en op de televisie zal ongetwijfeld de Langste Dag vertoond worden. Een Hollywoodimpressie uit de zestiger jaren waarin de invasie in 1944 wordt weergegeven. (meer…)
Over het verzet
‘Zwijgzaam en zonder protest’ noemt Max zijn bijdragen aan het grote artikel in ZWW, dat het verzet in de Rivierenbuurt beschrijft. Hij vertelt daarin hoe het overgrote deel van de Nederlandse bevolking zich afzijdig hield en dat slechts een fractie heeft deelgenomen aan welke vorm van verzet dan ook.
Ik was bijna 7 jaar toen de Duitsers ons land binnenvielen, had door de mobilisatie waarbij in m’n school tijdelijk soldaten werden ondergebracht en nog wat andere dingen al gemerkt dat er iets aan de hand was maar die onverwachte overval op de tiende mei kwam als een volkomen verrassing voor me. En voor de meeste Nederlanders denk ik. (meer…)
Wonderkacheltjes en olielampjes
Net terug van een gezellige kerstbrunch met de kinderen en kleinkinderen las ik ergens dat de suikerbieten ons misschien wel gered hadden tijdens de Hongerwinter. Ik vloog gelijk 63 jaar terug in de tijd maar kon me toch niet meer voor de geest halen hoe we de kerst van 1944 vierden. Hadden we bijvoorbeeld een kerstboom en wat aten we als kerstmaaltijd? Veel kan het niet geweest zijn, er kwam gewoon bijna niets meer binnen in het bezette westelijke deel van Nederland.
En hadden we nog gas en licht? Op een gegeven ogenblik was dat er namelijk niet meer maar of dat al met de kerst het geval was? Ik weet het niet zeker, dacht van niet maar het het beeld is onscherp geworden in m’n geheugen.
Wat dat licht betreft heb ik me een paar weken geleden verbaasd over alle fuss toen de Bommelerwaard een paar dagen zonder stroom zat. Een helikopter van de landmacht had de hoogspanningsleiding doormidden gesneden en daardoor zaten de mensen in het donker. En in de kou omdat gasketels nou eenmaal niet werken zonder elektrische stroom om de pomp aan te drijven. (meer…)
Rookgordijn
Over de legerdump bij het Scheldeplein
Op weg naar het museum Foam op de Keizersgracht liep ik met vrienden van buiten de stad laatst over het Waterlooplein. Het gesprek kwam op de oorlog 40-45 en op een gegeven ogenblik vroegen zij wat er na de bevrijding met de Duitsers was gebeurd. Liepen die na de bevrijding nog op straat, werden ze opgesloten? Ik had er geen antwoord op. Neem eigenlijk aan dat ze door de Canadezen als krijgsgevangenen zijn afgevoerd naar Duitsland. Vreemd eigenlijk dat dit zo volledig in m’n geheugen is gewist. Terwijl ik nog wel precies weet wat er met het Duitse oorlogsmateriaal is gebeurd.
Waarschijnlijk hadden de Canadezen daar niet zo gauw een bestemming voor en daarom werd het in Amsterdam een paar weken na de bevrijding op een aantal plaatsen aan de rand van de stad opgeslagen. Ondermeer op de plaats waar nu de RAI staat bij de Scheldestraat en het Europaplein. (meer…)
En laag scheert over het wijde land
Als je voor de website Zuidelijke Wandelweg schrijft krijg je bijna automatisch zin om die buurt weer een keertje te bezoeken en dat deden we dus op de eerste mooie aprildag van dit jaar. Lopend omdat je dan alles op je gemak kunt bekijken. En omdat de herinneringen aan vroeger daardoor vanzelf weer naar boven komen.
Ik heb het stuk Wandelweg tussen de Haringvlietstraat en de Amstel op weg naar Ouderkerk heel wat keren afgelegd in m’n jeugd. Meestal op de fiets en ik ontdekte tot m’n genoegen dat het rijtje huizen naast Zorgvlied met Labor Vincit, Ooster Amstel en Engelina er nog steeds staat. Of ze vroeger ook al wit waren weet ik eerlijk gezegd niet meer. Maar ze hadden toen al iets voornaams en dat is nog steeds zo. (meer…)
Sorrowful songs
Henryk Gorecki werd in 1933 geboren in Czernica, een kleine plaats in de buurt van Katowice in Polen. Hetzelfde jaar waarin Adolf Hitler definitief de macht greep in Duitsland en toevalligerwijs ook het jaar waarin ik in Amsterdam West het licht zag en m’n eerste kreten slaakte.
Er liggen nog veel meer dorpjes en steden in het Pools Silesische gebied waarin Henryk opgroeide. Eentje daarvan draagt de naam Oswiecim.
In de ochtend van de eerste september 1939 verliet een bejaard oorlogsschip, een kruiser, de plaats waar het voor anker had gelegen. Ogenschijnlijk vertrok het voor een oefening, maar eenmaal buiten de vrije stad Danzig opende het schip het vuur op de Poolse verdedigingswerken. (meer…)
Terugblik
Ik ontmoet wel eens mensen die niets meer van hun schooltijd weten. Soms zelfs een stuk jonger dan ik kunnen ze zich met geen mogelijkheid meer herinneren wie er bij ze in de klas zat. Of de namen van hun juffen en meesters. Er zijn er zelfs bij die de naam van hun school of scholen vergeten zijn. Die hebben dus niets aan de website van Schoolbank want je moet toch wel minimaal de naam van je school weten om daarin een entree te vinden.
Tot verleden week kwam ik via die site pas één leerling van m’n lagere school tegen, uit een andere klas weliswaar. Dat kan aan diverse oorzaken liggen. De betreffende mensen zijn overleden of ze behoren tot de vergeetachtige categorie die ik hierboven noemde. En het is natuurlijk ook mogelijk dat ze geen PC bezitten en/of de schoolbanksite niet kennen.Verleden week was het echter eindelijk zo ver. Er meldde zich een meisje aan dat op de Meerhuizenschool had gezeten tot 1945. In de klas van meneer Bloksma. Toevallig ook mijn leraar maar ik had die school pas in ’46 verlaten dus ergens klopte het niet helemaal. Bovendien maakte haar naam, Reina, niets bij me los. (meer…)