18. Relaxen in Hoi An 1
Vrijdag/Zaterdag/Zondag, 22/24 december. Lekker hoor, zo’n paar dagen ontspannen doorbrengen in Hoi An. Beetje wandelen, kooklessen, terrasje pikken, mooie outfit laten maken voor het kerstdiner en nog veel meer. Wordt dit weer een ooggetuigenverslag van onze belevenissen? Mmmm, nee. Daar lenen deze dagen zich niet voor. Maar dat betekent niet dat er niets over de plaats te vertellen is. Ik beperk me echter tot de bijzondere dingen. Bijzonder in mijn ogen althans.
Hoi An, leukste stadje van Vietnam, las ik ergens. Dat is wat overdreven maar wel een bijzondere plaats. That’s for sure
Wij wandelen vandaag door het oude stadscentrum en weer krijg ik de indruk dat half Vietnam creatief bezig is. In werkplaatsen met massawerk, in kleinere ateliers met kwalitatief betere dingen.
In het centrum van Hoi An vind je vlak bij de Japanse brug een straat waar ruim tien galerieën voor schilderkunst vlak bij elkaar zitten. Maar er zijn er meer. En niet alleen voor schilderen. Ook houtsnijwerk en keramiek worden hier vervaardigd.
Wat is het hier een heerlijke plaats om een paar dagen door te brengen. Het stadje, dat aan de kust ligt, telt ongeveer 25000 inwoners en bezit een historische kern die volgens m’n boekje circa 800 stijlvolle huizen bevat. Een deel daarvan is gerestaureerd maar er staan ook exemplaren die in een staat van meer of mindere mate van verval verkeren.
Een stad met een respectabele leeftijd, onder de naam Fai Fo speelde het door haar haven al een rol in de tiende eeuw. Maar die haven kwam door verzanding steeds verder weg te liggen. Da Nang nam die rol als aan- en afvoerpunt in Centraal Vietnam over en Hoi An dreigde steeds verder weg te zakken in versukkeling.
De plaats had het geluk dat het ontsnapte aan de oorlog in de zestiger en zeventiger jaren, ontdekte daarna het toerisme als bron van inkomsten en bloeide na 1990 op.
Of het zo leuk blijft als het er nu is valt te bezien. Niets zo dodelijk voor dergelijke stadjes als massatoerisme en dat dringt al aardig op.
Terug naar het hier en nu. Al die galerieën en de producten die ze aan de man proberen te brengen. Hoe worden die gemaakt. Zo’n lacquer painting, ik weet er geen goed Nederlands woord voor, vervaardig je niet in een achternamiddag.
De techniek van het vernissen met lak voor decoratieve en gebruiksvoorwerpen heeft een lange historie en werd hier eeuwen geleden vanuit China geïntroduceerd. Aan de Fransen komt de eer toe dat ze de grondslag hebben gelegd voor de toepassing van deze methode in de schilderkunst. Zij introduceerden de westerse schildertechniek in Vietnam en richtten in 1925 de School voor Beaux Arts op in Hanoi. Daar werd de laktechniek voor schilderijen als eerste toegepast.
Aanvankelijk alleen voor traditionele afbeeldingen gingen in de jaren na 1980 jonge kunstenaars over naar meer eigentijds werk. Ondertussen hebben veel kunstenaars eigen toepassingen ontdekt waarbij de details vaak alleen aan de bedenker zelf bekend zijn.
Dat neemt niet weg dat de grondbeginselen voor iedereen gelijk zijn.
Zo bestaat het basismateriaal uit een plaat multiplex waarover een laag lak wordt aangebracht. Daaroverheen wordt aan beide zijden een laag katoen aangebracht die is gedrenkt in klei. Nadat dit gedroogd is wordt de plaat glad gemaakt en gepolijst. Dit proces wordt vijf keer herhaald waarna lagen zwarte lak worden aangebracht die als afsluiting ook weer worden gepolijst.
Het eindproduct is een stuk zwart plaatmateriaal, glad en duurzaam. Gereed om als ondergrond te dienen voor de aan te brengen schildering.
De lak die wordt gebruikt, is een helder sap afkomstig van verschillende boomsoorten in Vietnam. Die wordt op dezelfde wijze verzameld als natuurrubber door een spiraalvormige groef in de bomen te maken en het sap af te tappen. Die heeft een witachtige kleur maar na het contact met de buitenlucht treedt een bruine verkleuring op. Overigens is het geen onschuldige substantie. Het kan huidirritaties veroorzaken en schijnt potentieel kankerverwekkend te zijn.
Hoe komen we aan de diverse kleuren? Zwart wordt verkregen door de chemische reactie tussen het sap en een stuk ijzer. Kleuren maak je door het sap te mengen met zowel plantaardige als kunstmatige kleurpigmenten. Rood bijvoorbeeld door vermenging met rode cinnabar, voor wit worden de doppen van eendeneieren toegepast.
Bij het maken van een lacquer schilderij worden verder bladgoud en bladzilver gebruikt. Zilver tussen kleurlagen om een effect van intense schittering te creëren. Bladgoud wordt vaak als laatste laag aangebracht. In sommige toepassingen geeft het een effect alsof het onderwerp door de stralen van de zon oplicht.
Verder worden materialen als schelpen, zand, epoxyhars en klei toegepast.
Het maken van een lacquer schilderij is een lang en inspannend proces. Het kan meerdere maanden duren, afhankelijk van de specifieke techniek die de kunstenaar toepast en het aantal lagen lak.
Meestal begint men ermee om de compositie met krijt te tekenen op een paneeltje dat de behandeling die ik hiervoor beschreef, al heeft ondergaan. Als het hoofdonderwerp bijvoorbeeld uit een witte afbeelding van een vogel bestaat kan men eidoppen toepassen. Het patroon wordt dan eerst voorzichtig in het plaatmateriaal uitgesneden. Minuscuul kleine stukjes eierdop worden in de uitgesneden delen gelijmd waarna het oppervlak glad wordt gemaakt. Dit wordt bedekt met blanke lak en na drogen gepolijst.
De rest van het oppervlak wordt met een laag gekleurde grondlak bedekt. Daaroverheen worden meerdere lagen gekleurde lak aangebracht, ieder met een verschillende kleur. Tussen de lagen kan naar keuze blanke lak worden aangebracht.
Het aantal lagen kan soms wel tien of meer bedragen. Na het aanbrengen en drogen van iedere laag wordt deze glad geschuurd en gepolijst.
Als de laatste laag is aangebracht volgt het belangrijkste deel van het proces. De kunstenaar gaat het oppervlak schuren en polijsten tot op sommige delen van het schilderij de gewenste kleur van een van de onderliggende lagen te voorschijn komt. Dit moet voorzichtig gebeuren om te voorkomen dat er te veel van een kleurlaag wordt weggeschuurd. Men gebruikt hierbij fijn schuurpapier en polijstpapier in combinatie met houtskoolpoeder en mensenhaar.
Geduld, geduld, geduld dus. Maar het resultaat ziet er ook voor onze westerse ogen soms prachtig uit.
Wij zijn een zaak binnengelopen waarbij de naam van de kunstenaar op het raam is vermeld. Phong maakt kleurrijke voorstellingen waarvan sommige je als het ware tegemoet glimmen. Lijkt me leuk om zelf ook thuis zo aan de gang te gaan. Er staan jammer genoeg geen prijzen bij maar ik heb geen zin om er naar te vragen omdat ik dan gelijk als potentiële koper wordt gezien. Een andere galerie maakt reclame voor de tweeling broers Le Duc Hai en Le Ngoc Thanh. Volgens het infokaartje dat we bij binnenkomst ontvangen, bekend en geliefd door hun werk in Europa, de USA, Zuid Afrika en Azië. Je kunt je een oordeel vormen over hun werk via www.thanhhaiarts.com.
Verder geeft www.apricot-artvietnam.com een goede indruk van het werk van hedendaagse Vietnamese kunstenaars.
Later deze dag ontdekken we in een andere straat een werkplaats/winkel waar ze houtsnijwerk verkopen. Twee jongens zijn bij de ingang van de winkel ijverig bezig met het beitelen van een vrouwenfiguur uit een brok hout.
In de winkel staat het verder vol met soortgelijke beelden, allemaal in de laat ik het maar traditionele stijl noemen die ik ook in China heb gezien en op Bali. Maar in ieder geval getuigend van het vakmanschap van de makers.
En voor wie z’n huis opnieuw wil inrichten staan er tafels, stoelen, banken en kasten klaar, allemaal rijkelijk voorzien van uitgesneden bloemen, blaadjes en vogelfiguren.
Inderdaad, een groot verschil met ons leren bankstel en strak vormgegeven meubilair. Maar ik noem dit boek dan ook niet voor niets de wereld van verschil.