‘We hebben een leuk pakketje voor je’ hoorde ik een paar weken geleden van vrienden die het huis van een overleden familielid hadden opgeruimd. Ik ontving het gisteren en toen ik de lucht van oud papier opsnoof kon ik wel haast raden waar het om ging. Boeken of tijdschriften van lang geleden.
Het bleken boekjes, tijdschriften en kranten uit de periode 1940 tot 1950 te zijn. Herinneringen aan die tijd baanden zich bij het bladeren vanuit m’n geheugen een weg naar buiten. Een weerzien maar er was ook het nodige wat nieuw voor me was. Nou ja, ik kom er ongetwijfeld nog wel in een paar afleveringen van C’est la Vie op terug.
Vandaag beperk ik me tot een artikel uit het blad Je Maintiendrai van mei 1945. Vijfenzestig jaar geleden, bijna een mensenleeftijd. Het was een oproep van de Nederlandse Volksbeweging afgekort de NVB. In de ondertekening stonden 33 namen waarbij werd aangekondigd dat meerdere namen zouden volgen in een tweede publicatie.
Een aantal is ook nu nog min of meer bekend. In alfabetische volgorde zag ik Ds. Buskes (de rode dominee), Pieter ’t Hoen, Prof. Pompe, Mr. Sassen, Ir. W. Schermerhorn, Mr. Schokking, J.G. Suurhoff, Hilda Verwey-Jonker. Maar ook Mr. Enthoven en J.E. de Quay, samen met Linthorst Homan in het begin van de oorlog oprichters van de Nederlandsche Unie. Een beweging die bepaald niet onomstreden was en dan druk ik me nog zeer gematigd uit.
Wat wilde de NVB? Zij riep ons volk op tot bereidheid en ik citeer: “Bereidheid in het brengen van offers. Bereidheid in het dragen van verantwoordelijkheid. Trouw aan Oranje, symbool der nationale eenheid, hoofd der constitutionele monarchie en belichaming van de wil tot zelfstandigheid van het gehele Nederlandse Gemenebest”.
Maar er was meer. De NVB ging uit van de overtuiging dat de tweede wereldoorlog voor alle volkeren de afsluiting betekende van een oud tijdperk der wereldgeschiedenis, tevens het begin van een nieuwe periode: economisch, sociaal, politiek en geestelijk was de wereld grondig veranderd en stelde zij aan enkeling en gemeenschap nieuwe eisen.
“Ons volk heeft bovenal behoefte aan een geestelijke vernieuwing, gevoed uit de levende bronnen van Christendom en humanisme, die steeds onze volkskracht hebben gestempeld. Fundamenteel in deze vernieuwingsdrang behoort te zijn de eerbied en verantwoordelijkheid voor de mens, die slechts in dienst aan een hechte, rechtvaardige en bezielde gemeenschap tot ontplooiing komt. Het zogenaamde personalistische socialisme”.
Er moest kortom veel veranderen en daarom was het NVB van oordeel dat het politieke partijleven in ons volk zich langs andere scheidslijnen dan voor 1940 zou moeten bewegen. Met name de Christelijke antithese en de klassenstrijd zou voor de oplossing van alle vraagstukken die voorliggen geen vruchtbaar beginsel meer zijn. Er was integendeel een periode van vrije discussie noodzakelijk opdat de geestelijke vernieuwing zich ook op politiek gebied zou kunnen openbaren.
Tot een nationale partij zoals de initiatiefnemers zich voorstelden is het daarna nooit gekomen. De oude zuilen hadden weinig lust om hun posities prijs te geven en bij de verkiezingen van mei 1946 keerde het electoraat terug naar de partijen van voor 1940.
Eind 1951 ging de beweging die alleen nog in het blad “De personalist“ voortleefde ter ziele.

In juni mogen wij weer naar de stembus. We ondervinden de gevolgen van de economische crisis en weer worden we opgeroepen tot het brengen van offers. En een beetje geestelijke vernieuwing op politiek gebied kan ook geen kwaad.
Weet je wat, ik doe de oproep van de NVB bij deze aflevering. Om bij de hand te houden als je de kieswijzer invult. Misschien zie je wat overeenkomsten en heb je er iets aan.

13 mei 2010
Erjeetje